Ung thư cổ tử cung là gì?
Ung thư cổ tử cung là loại ung thư phát triển tại vùng cổ tử cung (phần nối giữa âm đạo và tử cung). Phần lớn các trường hợp ung thư cổ tử cung là do nhiễm virus HPV (Human Papillomavirus) lâu dài và không được điều trị.
Đây là loại ung thư có thể phòng ngừa và phát hiện sớm, nhưng vẫn là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ, đặc biệt ở các nước đang phát triển.
Tình hình ung thư cổ tử cung tại Việt Nam
Số liệu (theo GLOBOCAN 2020 và Bộ Y tế):
- Mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 4.100 ca mắc mới và hơn 2.400 ca tử vong do ung thư cổ tử cung.
- Xếp thứ 6 trong các loại ung thư phổ biến ở nữ giới.
- Phụ nữ trong độ tuổi từ 35 đến 55 có nguy cơ cao nhất.
- Hơn 90% trường hợp ung thư cổ tử cung có nguyên nhân từ virus HPV.
Thực trạng đáng lo ngại:
- Tỉ lệ tiêm vắc-xin HPV và khám sàng lọc định kỳ ở phụ nữ Việt Nam vẫn còn thấp.
- Phần lớn bệnh nhân đến khám khi đã ở giai đoạn muộn (III, IV), khi đó cơ hội điều trị hiệu quả giảm nhiều.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân
- Nhiễm HPV dai dẳng chiếm >90% nguyên nhân gây bệnh
- Quan hệ tình dục sớm hoặc với nhiều người làm tăng nguy cơ nhiễm HPV
- Hệ miễn dịch yếu dẫn đến d bị nhiễm virus và khó loại bỏ
- Hút thuốc lá gây tổn hại tế bào cổ tử cung
- Sinh đẻ nhiều lần làm thay đổi cấu trúc cổ tử cung
- Không khám phụ khoa định kỳ nên không phát hiện tổn thương tiền ung thư
Các dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư cổ tử cung
Hầu hết giai đoạn đầu không có triệu chứng rõ ràng, vì vậy khám sàng lọc định kỳ là rất quan trọng.
- Một số triệu chứng có thể bao gồm: Ra máu âm đạo bất thường ngoài kỳ kinh, sau quan hệ tình dục hoặc sau mãn kinh.
- Dịch âm đạo có mùi, màu bất thường.
- Đau vùng chậu hoặc khi quan hệ tình dục.
- Rối loạn kinh nguyệt.
Khi có triệu chứng, bệnh thường đã ở giai đoạn muộn. Vì thế, việc phát hiện sớm phụ thuộc vào sàng lọc.
Phương pháp phát hiện sớm và sàng lọc
Xét nghiệm Pap smear (Papanicolaou): Lấy mẫu tế bào cổ tử cung để phát hiện tế bào bất thường hoặc tiền ung thư. Khuyến nghị: phụ nữ từ 21 tuổi – 65 tuổi, nên làm 3 năm/lần.
Xét nghiệm HPV DNA: Phát hiện virus HPV nguy cơ cao – nguyên nhân chính gây ung thư. Khuyến nghị: phụ nữ từ 30 tuổi trở lên, 5 năm/lần (nếu kết hợp với Pap).
Khám phụ khoa định kỳ: Giúp phát hiện các tổn thương bất thường ở cổ tử cung. Kết hợp với siêu âm vùng chậu khi cần.
Xét nghiệm VIA (Visual Inspection with Acetic Acid): Dành cho phụ nữ ở vùng nông thôn hoặc nơi thiếu xét nghiệm. Chi phí thấp, thực hiện đơn giản.
Phòng ngừa ung thư cổ tử cung
- Tiêm phòng vắc-xin HPV: Tiêm càng sớm càng tốt, hiệu quả nhất ở bé gái từ 9 – 14 tuổi (trước khi có quan hệ tình dục).
- Cũng có thể tiêm đến 26 tuổi hoặc thậm chí 45 tuổi (tùy loại vắc-xin và tư vấn bác sĩ).
- Khám phụ khoa và sàng lọc định kỳ Duy trì khám định kỳ là cách hiệu quả nhất để phát hiện sớm và điều trị tổn thương tiền ung thư.
- Quan hệ tình dục an toàn Sử dụng bao cao su.
- Hạn chế số lượng bạn tình.
- Không hút thuốc Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Điều trị ung thư cổ tử cung
Tùy giai đoạn bệnh, các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Cắt bỏ cổ tử cung hoặc toàn bộ tử cung
- Xạ trị Sử dụng tia xạ tiêu diệt tế bào ung thư
- Hóa trị Dùng thuốc tiêu diệt tế bào ung thư
- Điều trị kết hợp Hóa xạ trị đồng thời, phổ biến trong giai đoạn tiến triển
Tỷ lệ sống sau 5 năm nếu phát hiện ở giai đoạn sớm có thể lên đến >90%.
Thách thức tại Việt Nam
- Thiếu chương trình tiêm chủng HPV toàn dân.
- Chưa có chiến dịch sàng lọc quy mô lớn và liên tục.
- Thiếu thông tin truyền thông phù hợp với phụ nữ vùng sâu, vùng xa.
- Chi phí xét nghiệm và tiêm vắc-xin còn cao, gây rào cản.
Khuyến nghị & giải pháp
- Tăng cường truyền thông cộng đồng về nguy cơ và lợi ích của sàng lọc sớm.
- Tổ chức tiêm chủng HPV miễn phí hoặc giá ưu đãi cho bé gái.
- Đào tạo cán bộ y tế cơ sở thực hiện VIA và Pap smear hiệu quả.
- Phối hợp trường học – gia đình – y tế trong giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản.
Kết luận
Ung thư cổ tử cung là căn bệnh có thể phòng ngừa và chữa khỏi nếu được phát hiện sớm. Sự chủ động của phụ nữ trong việc tiêm vắc-xin HPV, khám định kỳ và duy trì lối sống lành mạnh là “chìa khóa vàng” để giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong.
=====
Tổng hợp từ các nguồn báo cáo qua internet
Linkedwell, Tháng 7 năm 2025
